1. Dress code – historia, rola i znaczenie ubioru
1.8. Historia kolorów
Kolor obecny był w życiu człowieka od początku jego istnienia. Na przestrzeni wieków każda kultura przypisywała kolorom symboliczne znaczenia. Różne barwy miały i mają w rozmaitych kulturach odmienne, niekiedy przeciwne znaczenia symboliczne. Dzięki odkryciom archeologicznym nie tylko odkryto istnienie barwników i pigmentów w najstarszych jaskiniach ale odczytano też mistyczne znaczenia przypisywane barwom przez starożytnych.
Starożytni Egipcjanie szczególną uwagę przywiązywali do kolorów słońca, w starożytnych Chinach kolor złoty pozostawał wyłącznie do dyspozycji cesarza, Rzymianie szczególne uczucie żywili dla czerwieni pompejańskiej, a Grecy zdobili swoje szaty i dzieła w zasadzie tylko ciemną zielenią i kolorem niebieskim.
Naukowcy z Australii, Francji, Norwegii i Republiki Południowej Afryki rzucili światło na to, jak prehistoryczni rzemieślnicy wypracowywali 100.000 lat temu – czyli 60.000 lat przed najstarszymi znanymi malowidłami naskalnymi w jaskini, która znajduje się we Francji – innowacyjne receptury i techniki. Naukowcy przeanalizowali pozostałości farb zachowanych w dużych muszlach oraz na narzędziach liczących sobie 100.000 lat w jaskini Blombos w Republice Południowej Afryki. Stwierdzili już, że prehistoryczni Europejczycy i Afrykanie wykorzystywali czerwoną, żółtą i czarną ochrę, najczęściej złożoną z tlenków żelaza, przez co najmniej 20 tysiącleci.
Kolor jest to odbite światło, fala elektromagnetyczna. Widzimy ją i czujemy poprzez oczy, zmysły i mózg, choć postrzegamy zaledwie 40 % spektrum światła tęczy kolorów. Nasza wrażliwość na barwy pozostaje w ścisłym związku z wrażliwością uczuciową. Uznaje się, że kobieca wrażliwość na barwy jest znacznie większa niż męska. Wszystkie jasne, ciepłe kolory posiadają wysoką energię. Mają one najdłuższe fale ze wszystkich barw widzialnych. Inaczej jest z chłodnymi, które mają znacznie mniejszą energię, a ich fale należą do krótszych. Nasz mózg reaguje na każde drgnienie elektronów.
Barwy mają bardzo duży wpływ na psychikę i odczucia człowieka. Kolory emitują różną energię. Dzięki tej energii możemy określić je jako ciepłe lub zimne, słabe lub zdecydowane, wysokie lub niskie. Pełne blasku kolory mają cieplejszą i wyższą energię niż łagodne, blade i chłodne pastele. Im większe jest nasycenie barwy, tym silniejszy ma ona wpływ na usposobienie. Barwy ciemne przygnębiają i sprawiają wrażenie cięższych. Przy kolorach jasnych mamy natomiast wrażenie czystości i lekkości. Jasne barwy odbijają światło, ciemne pochłaniają.
Podświadomie wszyscy używamy kolorów do wyrażenia naszych nastrojów i osobowości. Kolor jest także najsilniejszym elementem w ogólnej wymowie naszego stroju. Ludzie bardzo szybko reagują na „barwny komunikat” wysyłany przez strój ponieważ udowodniono, iż kolory wpływają na hormony patrzącego, na jego temperaturę ciała i ciśnienie krwi. Badania na temat kolorów i ich działania na człowieka mają ogromne znaczenie w diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń emocjonalnych. Terapia kolorystyczna potrafi czynić cuda, ponieważ odwołuje się do naturalnych reakcji człowieka.
Substancje barwiące
Pierwsze substancje barwiące używane przez człowieka były pochodzenia mineralnego. Najstarsze kolorowe obrazy, które przetrwały do dziś, których wiek jest szacowany na 10.000 do 20.000 lat wykonane zostały przy użyciu materiałów barwiących pochodzenia nieorganicznego, były to naturalnie występujące pigmenty, zrobione z kredy, tlenku żelaza, itd.
Nie można określić daty pierwszego użycia wydzielin roślin lub zwierząt. Wiadomo jedynie, że tysiące lat temu sztuka barwienia pigmentami pochodzenia organicznego odgrywała istotną rolę w Japonii, Chinach czy Indiach. Również w starożytnym Egipcie używano barwników roślinnych.
Barwniki:
Barwniki są organicznymi substancjami barwiącymi, które są całkowicie rozpuszczalne w rozpuszczalniku.
Pigmenty
Pigmenty to substancje barwne w stanie rozdrobnienia, które tworzą zawiesinę.
Pigmenty nieorganiczne, zwane mineralnymi dzielimy na:
- naturalne (farby ziemne):
np. ochry , ugry, kreda, lapis lazuli
- sztuczne (sole i tlenki metali otrzymywane sztucznie).
Do najważniejszych pigmentów nieorganicznych należą:
- pigmenty białe-biel cynkowa, biel ołowiana , biel tytanowa
- pigmenty czarne: sadze
- pigmenty żółte: żółcień kadmowa żółcień chromowa żółcień cynkowa
- pigmenty czerwone: czerwień kadmowa cynober , glejta ołowiana, minia ołowiana, czerwień żelazowa
- pigmenty zielone: zieleń chromowa, zieleń szwajnfurcka
- pigmenty brunatne: ochra , umbra
- pigmenty błękitne: ultramaryna , lazur miedziowy, błękit paryski (pruski).
Pigmenty organiczne również dzieli się na:
1. naturalne
- roślinne np. chlorofil , indygo
- zwierzęce występują w organizmach żywych, sepia , lub np. barwnik w moczu indyjskich krów, albo w zwęglonych kościach
2. syntetyczne
Pierwsza syntetyczna substancja barwiąca została wprowadzona w Anglii w 1856 r.
Od tego czasu rozwój przemysłu chemicznego zaowocował nieograniczonymi możliwościami w produkcji farb i barwników. W celu ich precyzyjnego skatalogowania wprowadzono wzorniki, które bardzo dokładnie i w sposób zobiektywizowany wprowadzają jednolite nazewnictwo.
Podstawowym takim wzornikiem jest wzornik Pantone. Pantone Matching System(PMS) to system identyfikacji kolorów opracowany przez firmę Pantone inc. z USA.
CMYK to zestaw czterech podstawowych kolorów drukarskich stosowanych powszechnie w druku kolorowym.
Historia naukowej wiedzy o barwach zaczyna się od angielskiego przyrodnika Newtona. To on w XVII wieku odkrył spektrum widzialnych kolorów i opisał ich rozkład w fali świetlnej. Po raz pierwszy Newton przedstawił prawidłowo fizyczne przyczyny powstawania barw. W XIX wieku medycyna wpłynęła na naukę o barwach. Naukowcy wprowadzili podział nauki o barwach na zagadnienia fizyczne, fizjologiczne i psychologiczne. Powstaje także system układu barw. Wilhelm Ostwald wydaje obszerną “Naukę o barwach” a jego dzieło jest początkiem dokładnej naukowej systematyki barw.
Kolory są różnie przez nas odbierane, ale bez wątpienia ich znaczenie znajduje odzwierciedlenie w licznych powiedzeniach, w których kolory pełnią główną rolę symbolizując pewne określone nastawienie emocjonalne.
- Malować w ciemnych barwach
- Niebieski ptak
- Czarny rynek
- Czarny charakter
- Biała plama
- Działać na kogoś jak czerwona płachta na byka
- Czerwone i żółte kartki
- Różowe okulary
- Szara eminencja
Symbolikę barw spotykamy również w kolorystyce flag. W polskiej fladze biel oznacza kolor piór orła bielika, który dla narodów słowiańskich był zawsze symbolem wolności, zaś czerwień oznacza krew, którą niejednokrotnie nasz naród przelewał w obronie ziemi ojczystej.
Tęczowa flaga, symbol walki o równość praw homoseksualistów i lesbijek, oznacza wspólnotę, niezależnie od narodowości, koloru skóry, religii i tradycji.
Ciekawe lektury:
Kolor i kultura. Teoria i znaczenie koloru od antyku do abstrakcji
Autor: John Gage
Tłum.: Joanna Holzman
Rok wydania: 2008
Wyd. Universitas
KOLOR to podstawowy element sztuki i życia, jednak tak różnorodny, że broni się na ogół przed całościowym ujęciem. Czy jest to przede wszystkim bodziec wizualny, pozbawiona namacalności funkcja światła, czy też materialna substancja, którą można kształtować i układać? Co nam komunikuje język koloru? Gdzie zaczyna się jeden kolor, a kończy drugi?
Wszystkie możliwe aspekty tego tematu rozważa John Gage w swojej nowatorskiej analizie koloru w kulturze Zachodu od czasów starożytnej Grecji do końca XX wieku. Opisuje pierwsze teorie koloru sformułowane przez filozofów od Demokryta do Arystotelesa, kontynuowane potem przez starożytnych Rzymian oraz ich renesansowych następców i kolejne próby systematycznej organizacji koloru lub obdarzania go mocą symboliczną. Odsłania przed nami znaczenie religijne koloru i jego rolę w heraldyce. Przygląda się Newtonowskiej analizie spektralnej, którą w XIX wieku podjęli artyści, na przykład Seurat; śledzi oddziaływanie teorii koloru Goethego, rozważa też niezwykłe teorie i praktyki prowadzące do zespolenia koloru i muzyki czy przekształcenia koloru w autonomiczny język abstrakcyjny.
Historia koloru w dziejach malarstw a europejskiego
Autor: Maria Rzepińska
Wyd. Arkady
Historia koloru jest jedynym w literaturze polskiej syntetycznym opracowaniem dziejów kolorystyki malarskiej w sztuce europejskiej. Reprint wydania z 1989 roku zawiera bogaty materiał ilustracyjny, będący znakomitym komentarzem do zagadnień poruszanych w tekście. Część pierwsza wprowadza czytelnika w problemy teoretyczne, ukazując kolor w aspekcie fizyki, filozofii i historii sztuki. Obejmuje dzieje koloru od czasów antycznych do XVIII wieku. Zawiera omówienia traktatów Leonarda da Vinci, Lomazza i Bopschiniego. Część druga przedstawia rolę i miejsce koloru w sztuce od wieku XVIII do lat sześćdziesiątych XX wieku. Wiele miejsca poświęcono wypowiedziom malarzy, poetów, krytyków sztuki, np. Ruskina, Goethego, braci Goncourtów. W książce zamieszczony jest też rozdział ukazujący problemy koloru w polskiej myśli o sztuce XII XX wieku.
